THIỀN SƯ PHẬT ẤN - Hiệu Liễu Nguyên

Ở Vân Cư - (? - 1098)

Sư họ Lâm quê ở Phù Lương Nhiêu Châu. Khi Sư sanh ra hào quang xông lên, tóc móng tay đều đầy đủ, dung mạo đẹp đẽ khác thường. Lúc còn bé, Sư nói ra câu nào cũng phù hợp kinh sử, mọi người đều gọi là Thần đồng. Lớn lên, Sư thông hết sách sử không cần giở sách ra mà thông suốt cổ kim. Sư tài năng xuất chúng ý chí siêu phàm, lòng mộ Phật giáo nên phát tâm xuất gia. Lão thông kinh luận, Sư quyết chí du phương.

Sư dạo qua các pháp tịch, mà phù hợp nơi Thiền sư Thiện Xiêm ở chùa Khai Tiên Lô Sơn.

Sau, Sư ở chín nơi đạo tràng, nơi nào chúng cũng đông đảo. Khi Sư ở chùa Kim Sơn, Tô Đông Pha gởi thơ đến hẹn gặp nhau, thơ nói: Chẳng cần xuống núi đón, như Triệu Châu tiếp người thượng đẳng. Đông Pha đến, Sư ra đón tiếp.

Đông Pha thăm hỏi Sư, Sư dùng kệ đáp:

            Triệu Châu đương nhật thiếu khiêm quang

            Bất xuất tam môn kiến Triệu vương

            Tranh tợ Kim Sơn vô lượng tướng

            Đại thiên đô thị nhất thằng sàng.

Dịch:

            Triệu Châu ngày ấy thiếu khiêm nhường

            Chẳng đến tam môn đón Triệu vương

            Đâu giống Kim Sơn nay lắm tướng

            Đại thiên chung lại một chiếc giường.

            Đông Pha vỗ tay khen hay.

*

Vua Thần Tông nghe danh đức của Sư ngưỡng mộ ban cho ca-sa của Cao Ly tặng và bát vàng.

Sư thượng đường dạy chúng:

- Lạnh lạnh, gió gõ tiếng tre khô, nước đông cá lội rích, rừng thưa chim ngủ khó, thảy là uy thế của sương. Đâu kham hành khách áo đơn, thôi nghỉ hoa tía núi ngàn đóa, hãy vây lò lửa một phen dùi, buông đi thù du trong không cọc tre, lật ngược Ca-diếp trước cửa cột phướn.

Liền đó, Sư lại nói:

- Chẳng hội suy nghĩ càng không manh mối. Tham!

*

Một hôm, Sư và đồ chúng vào thất, cư sĩ Tô Đông Pha đến thẳng vào thất. Sư nói:

- Trong này không có ghế ngồi, cư sĩ đến đây làm gì?

Đông Pha đáp:

- Tạm mượn thân tứ đại của Phật Ấn làm ghế ngồi.

- Sơn tăng có một câu hỏi, cư sĩ nếu nói được thì mời ngồi. Bằng nói chẳng được thì cổi ngọc đái để lại.

Đông Pha vui vẻ nói:- Xin hỏi.

- Vừa rồi cư sĩ nói ?tạm mượn thân tứ đại Sơn tăng làm ghế ngồi?. Chỉ như Sơn tăng tứ đại vốn không, năm ấm chẳng có, cư sĩ đến chỗ nào ngồi? Tô Đông Pha không đáp được, phải cổi dây ngọc đái để lại.

Sư tặng lại cho Đông Pha lá y Vân Sơn.

Đông Pha làm kệ:

            Bách thiên đăng tác nhất đăng quang

            Tận thị hằng sa diệu pháp vương

            Thị cố Đông Pha bất cảm tích

            Tá quân tứ đại tác thiền sàng.

            Bệnh cốt nan kham ngọc đái vi

            Độn căn nhưng lạc tiễn phong ki

            Hội đương (dục giao) khất thực ca cơ viện

            Đoạt đắc Vân Sơn cựu nạp y.

Dịch:

            Đèn trăm ngàn ngọn ánh sáng đồng

            Cả thảy hằng sa Diệu pháp vương          

            Bởi thế Đông Pha đâu dám tiếc

            Mượn anh tứ đại làm giường thiền.        

            Bệnh xương khó chịu ngọc đái ràng

            Căn độn nên rơi máy nhọn tên

            Hiểu nên khất thực xa ca kỹ

            Nhận lãnh Vân Sơn chiếc y xưa.

*

Lý Công Lân vì Sư viết chiếu. Sư bảo cười, Lý cười. Sư làm bài tán:

            Lý công thiên thướng thạch kỳ lân

            Truyền đắc Vân Cư đạo giả chân

            Bất vị niêm hoa minh đại sự

            Đẳng nhàn khai khẩu tiếu hà nhân?

Dịch:

            Lân đá lên trời ấy Lý công

            Truyền được Vân Cư đạo đó chân

            Chẳng bởi niêm hoa rành việc lớn

            Rảnh rang mở miệng cười ai đây?

*

            Nê ngưu mạn hướng phong tiền khứu

            Khô mộc vô đoan tuyết lý xuân

            Đối hiện đường đường câu bất thức

            Thái bình thời đại tự do thân.

Dịch:

            Nằm dưới vũng bùn trâu ngửi gió

            Không có cây khô trong tuyết tươi         

            Rành rành trước mắt đều chẳng biết

            Vào lúc thái bình thân tự do.

*

Ngày mùng bốn tháng giêng niên hiệu Nguyên Phù năm đầu (1098) Sư đang cùng khách nói chuyện có người ngộ được tâm, Sư cười một cái rồi tịch.