THIỀN SƯ CHÁNH GIÁC HIỆU HOẰNG TRÍ

Ở Thiên Đồng Minh Châu - (1069 - 1135)

Sư họ Lý, quê ở Thấp Châu, mẹ Sư mộng thấy một vị Tăng ở Ngũ Đài cởi chiếc vòng mang vào cánh tay mặt bà. Sau đó, bà thọ thai Sư. Trong lúc mang thai, bà gìn giữ trai giới cẩn mật. Sư sanh ra, cánh tay mặt nổi quầng giống chiếc vòng. Ông nội và cha Sư tham thiền với Thiền sư Phật-đà Tôn đã lâu. Phật-đà chỉ Sư nói với cha Sư rằng: Đứa bé này đạo vận rất tốt, chẳng phải là người ở trong trần ai. Nếu xuất gia ắt làm pháp khí. Năm mười một tuổi, Sư được độ ở Tịnh Minh Bổn Tông. Năm mười bốn tuổi, Sư thọ giới cụ túc. Năm mười tám tuổi, Sư đi du phương. Khi sắp ra đi, Sư thưa với ông nội rằng: ?Nếu con không phát minh việc lớn, thề không trở về.?

Sư đến Hương Sơn chùa Tịnh Nhơn của Thiền sư Thành. Thiền sư Thành một phen trông thấy Sư liền hứa nhận. Một hôm, Sư nghe vị Tăng tụng kinh Pháp Hoa đến câu ?con mắt do cha mẹ sanh hẳn thấy ba ngàn thế giới?, bỗng nhiên có tỉnh. Sư liền đến trượng thất trình bày chỗ ngộ. Thiền sư Thành chỉ hương trên đài hỏi: - Trong đây là vật gì?  

             Sư thưa: - Là tâm hạnh gì?

             Thiền sư Thành hỏi: - Chỗ ngộ của ngươi lại thế nào?

             Sư lấy tay vẽ một tướng tròn để trình, lại ném ra phía sau.

             Thiền sư Thành nói: - Kẻ đùa hòn đất có giới hạn gì?

             Sư thưa: - Lầm!

             Thiền sư Thành bảo: - Phải thấy người khác mới được.

             Sư thưa: - Vâng! Vâng!

*

             Sư đến Thiền sư Tử Thuần Đơn Hà. Đơn Hà hỏi: - Thế nào là chính mình trước không kiếp?

             Sư thưa: - Con ếch nuốt trăng nằm đáy giếng, canh ba chẳng mượn cuốn rèm lên.

             Đơn Hà bảo: - Chưa phải, nói lại.

             Sư suy nghĩ. Đơn Hà đánh một phất tử, nói:

             - Lại nói chẳng mượn?

             Sư ngay lời nói đó đại ngộ, liền đảnh lễ.

             Đơn Hà bảo: - Sao chẳng nói lấy một câu?

             Sư thưa: - Ngày nay con mất tiền bị tội.

             Đơn Hà bảo: - Chưa rảnh để làm xong, ngươi hãy đi.

Đơn Hà nhận trụ chùa Đại Hồng, cử Sư giữ chức Thư ký. Sau Đơn Hà sai Sư thủ chúng, số người đắc pháp khá đông. Được bốn năm, Sư dời đến Viên Thông. Khi ấy, Thiền sư Chơn Yết mời đến trụ Trường Lô, sai Tăng đi rước Sư. Sư đến, chúng ra nghênh đón, trông thấy y phục của Sư rách rưới đều lấy làm lạ. Chơn Yết sai thị giả đổi giày mới cho Sư. Sư bảo: - Tôi vì giày mà đến sao?

             Cả chúng nghe nói hết lòng kính phục cầu thỉnh thuyết pháp. Sư ở lại đây làm Đệ nhất tọa sáu năm.

Sư ra trụ trì chùa Phổ Chiếu ở Thất Châu kế bổ trụ chùa Viên Thông, chùa Năng Nhơn ở Thái Bình. Sau cùng đến Thiên Đồng ở Trường Lô. Nơi đây chật hẹp, Sư sửa sang khoáng đạt, Tăng chúng đua nhau đến tham vấn rất đông.

Sư thượng đường: Gác vàng rèm sổ ai truyền tin nhà, màn đỏ phủ tối ném chân châu, chính khi ấy thấy nghe có chỗ chẳng đến, nói năng có chỗ chẳng kịp, làm sao thông được tin tức? Mộng về đêm tối mờ mờ sáng, cười chỉ gia phong rực rỡ xuân.

Sư thượng đường: Tâm không thể duyên miệng không thể luận, dù cho lui bước gánh vác, tối kỵ đương đầu chạm húy. Gió mát trăng trong bến đò xưa, thuyền đêm chèo chuyển lưu ly dấy.

Sư thượng đường: Không kiếp có chân tông, trước tiếng hỏi chính mình, đỏ cùng kế sống mới, trong trắng gia phong xưa, quả thật ngoài tam thừa, lặng lẽ trong một ấn, trở lại đi dị loại, muôn dòng tự về đông.

Sư thượng đường: Hôm nay là ngày đức Thích-ca đản sanh, Trường Lô chẳng biết nói thiền cùng quí vị vẽ hình tướng, chỉ như khi còn ở trong thai bà Ma-da thì sao? Sư lấy phất tử vẽ tướng này (  ), nói: Chỉ như khi lấy nước trong tắm sắc thân lại thế nào? Sư lại vẽ tướng này (  ), nói: Khi đi bảy bước, mắt nhìn bốn phương, tay chỉ trời tay chỉ đất, thành đạo thuyết pháp thần thông biến hóa, trí tuệ biện tài bốn mươi chín năm hơn ba trăm hội, nói xanh luận vàng chỉ Đông vẽ Tây, khi nhập Niết-bàn lại là sao? Sư vẽ tướng này (  ), lại nói: Nếu là kẻ Thiền tăng đủ mắt ắt là nhận nhau, kia nếu chưa được thế, mỗi mỗi trải qua mới được.

             Sư thượng đường, Tăng ra hỏi: - Thế nào là người nhằm đi?

             Sư đáp: - Mây trắng gieo khe mất, núi xanh tựa không cao.

             Tăng thưa: - Thế nào là người trở lại?

             Sư đáp: - Tóc bạc đầy đầu lìa hang núi, đêm tối xuyên mây vào xóm làng.

             Tăng thưa: - Thế nào là người không đi không lại?

             Sư đáp: - Gái đá kêu về mộng tam giới, người gỗ ngồi bặt sáu cửa an.

Sư lại nói: - Trong câu sáng tông thì dễ, trong tông biện thấu ắt khó. Sư im lặng giây lâu nói: Lại hiểu chăng? Gà sương chưa gáy Gia Lâm sáng, thầm lặng hành nhân qua Tuyết Sơn.

             Tăng hỏi: - Khi một mảy tơ chẳng mắc thì thế nào?

             Sư đáp: - Hợp nhau thuyền khách thảy gay chèo.

             Tăng hỏi: - Trong kia việc thế nào?

             Sư đáp: - Đao bén búa bén chẻ chẳng vào.

             Tăng hỏi: - Khi miệng đãy mở thì thế nào?

             Sư đáp: - Mặc tình chận khe lấp suối.

             Tăng hỏi: - Khi lý thanh hư cứu kính không thân thì thế nào?

             Sư đáp: - Vân màu dấu chưa bày, tin tức khó truyền đến.

             Tăng thưa: - Một bước thầm dời huyền lộ chuyển, khắp thân buông thõng kiếp hồ không.

             Sư đáp: - Khi đản sanh đến cha toàn thân không sót chiếu.

             Tăng thưa: - Lý đã như thế sự lại thế nào?

             Sư đáp: - Rành rẽ kéo về việc phân hóa, mây ứng mười phương lại ngại gì.

             Tăng thưa: - Thế ấy thì bụi bụi đều hiện thân bản lai rồi vậy?

             Sư đáp: - Thấu tất cả sắc, siêu tất cả tâm.

             Tăng thưa: - Như lý như sự lại là thế nào?

             Sư đáp: - Rắn chết trên đường thôi chớ đập, chiếc giỏ không đáy bỏ mang về.  

             Tăng thưa: - Vào chợ khéo thổi dài, về nhà mặc áo ngắn.

             Sư đáp: - Người gỗ trên núi ca, gái đá bên khe múa.

Sư thượng đường: - Chư Thiền đức! Người nuốt hết Phật ba đời, vì sao lại mở miệng chẳng được? Người soi thấu bốn thiên hạ, vì sao nhắm mắt chẳng được? Bảo người nhiều bệnh hoạn cùng ông đồng thời niêm xong vậy. Hãy làm sao được thập thành thấu suốt đi. Lại hiểu chăng? Chẻ bể Hoa Sơn sắc nối nhau, khai thấu Hoàng Hà tiến đến biển.

Sư trụ trì được cúng không mừng, cho ra không chán, gặp những năm khó khăn lương thực cạn mà vẫn nuôi hơn vạn chúng. Sư thường quá ngọ không ăn.

Đến niên hiệu Thiệu Hưng (1135) tháng chín năm Đinh Sửu, Sư đi ra mắt quan liêu và đàn việt trong quận, kế đến ra mắt Việt soái Triệu Công để lời từ biệt, ngày bảy tháng mười về núi. Hôm sau, Sư tắm gội mặc y phục ngồi ngay thẳng nói chuyện với chúng. Sư nhìn vị Tăng hầu đòi bút viết thơ, để lại cho Thiền sư Đại Huệ ỏ Dục Vương việc thỉnh người kế thừa. Thơ kệ rằng:

                        Mộng huyễn không hoa,

                        Sáu mươi bảy năm,

                        Chim trắng khói lặn,

                        Nước thu tiếp trời.

            Sư ném bút liền tịch. Sư thọ sáu mươi bảy tuổi, vua sắc thụy là Hoằng Trí, tháp hiệu Diệu Quang.