headertvtc new


   Hôm nay Thứ tư, 13/11/2024 - Ngày 13 Tháng 10 Năm Giáp Thìn - PL 2565 “Tinh cần giữa phóng dật, Tỉnh thức giữa quần mê, Người trí như ngựa phi, Bỏ sau con ngựa hèn”. - (Pháp cú kệ 29, HT.Thích Minh Châu dịch)
tvtc2  Mongxuan
 Thiền Phái Trúc Lâm Việt Nam Thế Kỷ 20-21

khanhtueSuOng2024

THIỀN SƯ TÔNG CẢO ĐẠI HUỆ DIỆU HỶ

Ở Cảnh Sơn -(1049 - 1163)

Sư quê ở Ninh Quốc Tuyên Châu, con nhà họ Hề. Năm mười ba tuổi, Sư mới vào học Phát Mông, học chưa được nửa tháng liền bỏ đi xuất gia. Năm mười bảy tuổi, Sư được làm Tăng thọ giới cụ túc. Tuy Sư tuổi nhỏ đã biết có việc trong tông môn. Sư xem hết các Ngữ lục, thích nhất là lời Vân Môn, Mục Châu. Sư nghi Ngũ gia tông phái buổi đầu chỉ một Tổ Đạt-ma, vì sao lại có nhiều môn đình? Song tánh Sư cao siêu không chịu ràng buộc. Cha mẹ khuyên Sư đi du phương.

*

Khi y Tuyên Châu có Thin sư Thiu Trình Minh Giáo tha kế Thin sư Thn Hưng Giáo là cháu Thin sư Giác Lang Nha. Sư nghe Thiu Trình là người bo tham nên tn tâm th phng, Sư thường thưa hi v niêm ctng c ca Tuyết Đậu và nhân duyên các bc c túc. Thiu Trình ch dy ct phi thng đó tthy t nói, chng rnh bàn ngôn ng kia. Sư thu sut được ch chdy ca Tiên đức. Thiu Trình ly làm l, mi khi khen nói: - Co là người tái lai.

*

Sư li sang Dĩnh Châu tham vn Th ta Nguyên ở Đại Tùy, Hòa thượng Vi ở Động Sơn, Th giKiên. Hòa thượng Vi làm th chúng Phù Dung, Th giKiên làm thgiPhù Dung mười năm. Sư tham hc vi ba v này khá lâu, hiu rõ được tông ch tông Tào Động. Mt hôm, thy kia thp hương truyn trao để tlà phó chúc chng di, Sư bt bình nói: - Thin có truyn trao, đâu phi pháp t chng t ngca Pht, T.

*

Sư đi đến dưới tòa ca Thin sư Triết Chơn Như, vào tht Tng ch Khánh, Bng đầu Hin. Sư cùng Khánh đến Hoàng Long yết kiến Hi Đường, Đông Lâm, tham Chiếu Giác đều chng hp. Sư li yết kiến Thin sư Tun Tâm n, Tun là cao đệ ca Tú Thiết Din. Cùng Sư đàm đạo, Tun ly làm l, mun lưu dưới hi mà Sư chng chu. Tun nhân chỉ đến Bo Phong tham Thin sư Chun. Chun tc là Trm Đường.

*

Sư mi đến cơ bin tung hoành, Chun bo: - L mũi ông ti sao có na bên?

Sư thưa: - Môn h Bo Phong.

Chun bo: - Thin hòa đổ son.

Nhân tô vli tượng Thp Vương, Chun ch hi Sư: - Quan nhân này h gì?

Sư đáp: - H Lương.

Chính Chun là h Lương. Chun xoa đầu tượng nói: - Ti sao h

Lương li thiếu cái đầu trc?

Sư thưa: - Đầu tuy chng đồng l mũi tương t.

Chun bo: - Thin hòa đổ son.

Nhân xem kinh Kim Cang, Chun hi Sư: - “Pháp y bình đẳng

không có cao thp”, vì sao núi Vân Cư cao núi Bo Phong thp?

Sư đáp: - Pháp y bình đẳng không có cao thp.

Chun bo: - Ông làm được k tTa ch.

Mt hôm, Chun bo Sư: - Thượng ta Co! Tôi có thin tí xíu này, ông mi mi lý hi được chăng?

Sư thưa: - Lý hi được.

Chun bo: - Dy ông nói cũng nói được, bo ông làm cũng làm được, niêm c, tng c, tiu tham, ph thuyết thy được, ch có mt s kin chng phi, ông có biết chăng?

Sư thưa: - Chưa biết là s kin gì?

Chun bo: - Ông ch thiếu mt cái à! Vì thế khi nói thì có, khi chng nói lin không, khi vào phương trượng thì có, khi ra phương trượng lin không, khi tnh tnh thì có, khi ng mê lin không, làm sao địch được sanh t?

Sư thưa: - Chính là ch con nghi.

Chun bnh, Sư đến hi: - Con v sau phi thy người nào?

Chun bo: - Có gã Cn, ta chng biết y, ông nên yết kiến đó, s hay bin được vic ca ông. Nếu ông liu chưa xong nên tu hành xem Đại Tng Kinh, thân sau ra đời quyết định là thin tri thc.

Trm Đường tch, Sư ra mt Tha tướng Trương Thiên Giác nh làm bài minh tháp. Thiên Giác môn đình cao, đối vi Thin khách ít ha nhn. Gp Sư mt phen nói chuyn là khế hp. Thiên Giác cùng giúp Sư đến yết kiến Viên Ng.

*

Khi y, Viên Ng tTương Sơn vâng chiếu tr chùa Thiên Ninh ti Đông Kinh. Viên Ngchưa đến, Sư đã đến trước tm dng li tham đường ri, Viên Ng nhp vin, Sư sm chiu thưa thnh. Viên Ng nhc, “Tăng hi Vân Môn: thế nào là chchư Pht xut thân, Vân Môn đáp: núi đông trên nước đi” bo Sư hng. Sư tham ngót mt năm, đã h bn mươi chín chuyn ngữ đều chng hp.

*

Mt hôm, Viên Ngộ đến phó trai nhà mt ông quan, đăng tòa nhc, “Tăng hi Vân Môn: thế nào là chchư Pht xut thân, Vân Môn đáp: núi đông trên nước đi”. Nếu là Thiên Ninh thì không như thế. Nếu có người hi: thế nào là chchư Pht xut thân, ch nói vi y: gió nam t nam li đin  các sanh mát m.

Sư nghe nhc hoát nhiên tnh ng. Bèn đem s ngtrình Viên Ng.Viên Ng xét Sư tuy mé trước sau đon, tướng động chng sanh, song ngi chsch tri trơn, bo Sư rng: - Chưa phi, ông tuy có đắc mà đại pháp chưa sáng.

Mt hôm, Sư vào tht, Viên Ng bo: - Cũng chng d, ông đến trong đin địa này, chỉ đáng tiếc chết ri không th sng li được. Chng nghi ngôn cú y là bnh ln. Chng thy nói: B thm buông tay t nhn tha đương, chết ri sng li di anh chng được. Phi biết có đạo lý này.

Sư thưa: - Con ch cnhư chỗ được hin nay đã là sng thích, li không th lý hi được.

Viên Ngkhông nhn, bèn sai Sư làm thgi. Mi ngày, Sư cùng sĩ đại phu bàn lun, vào tht đến ba bn ln. Viên Ng bèn nhc: “có câu không câu như bìm nương cây”, hi Sư. Sư va m ming, Viên Ng lin nói: - Chng phi, chng phi.

Như thế đến na năm chưa được n kh, nim nim chng quên nơi tâm. Mt hôm cùng các quan khách ăn cơm, Sư cm đũa nơi tay mà quên há ming. Viên Ng cười bo: - K này tham Hunh Dương mc thin, li rút ngược đi.

Sư lin nói thí d: - Đạo lý ca Hòa thượng ging như con chó nhìn cho m nóng, mun liếm li liếm chng được, mun b li b chng được.

Viên Ngbo: - Ông d rt hay, ch cái này là chung Kim Cang là lùm gai lt.

Li mt hôm Sư hi: - Nghe nói Hòa thượng đương thi chNgũ T cũng hi thoi này, chng biết Ngũ Tổ đáp thế nào, xin Thy ch dy?

Viên Nglng thinh không nói.

Sư thưa: - Khi xưa Hòa thượng chng phi t hi riêng, phi trước đại chúng hi, nay nói li có ngi gì?

Viên Ngnói: - Ta hi “có câu không câu như bìm nương cây” là thế nào, Ngũ Tbo: t cũng t chng thành, v cũng v chng được. Ta li hi: cht gp cây ngã bìm khô thì thế nào, Ngũ Tbo: theo nhau li vy.

Sư nghe nhc ngay đó đại ng, bèn nói: - Con hi vy.

Viên Ngnói: - Che ông li thu công án này chưa được.

Sư thưa: - Thnh Hòa thượng c.

Viên Nglin c mt mch nhng công án ca tin bi hi Sư. Sư theo tiếng đối đáp không tr ngi. Viên Ng vtay khen hay, li đối chúng khen rng: - Co chng phi mt đời hai đời làm thin tri thc li.

Từ đây Sư nói dc ngang t ti như ném hòn gch xung nước, như xoay viên đá tròn trên bàn ngàn nhn. Chư lão túc khó vượt qua được s bén nhy ca Sư. Sư đã đại trit, mt s Thin khách có nghi đến hi Viên Ng. Viên Ng bo: Cái thin ca ta ging như bin c, các ông đem được bin cả đến nghiêng ly mi được. Nếu chỉ đem bát chu đến cha được chút ít bèn thôi, khí lượng ca các ông ch như thế, bo ta phi làm sao, được bao nhiêu cái đến đin địa ca ông. Khi trước có Thượng ta Co cùng các ông mt loi, li đã chết ri. Chưa bao lâu, Viên Ng cSư làm Th chúng. Khi y, hàng sĩ đại phu thường thường tranh đến vi Sư.

Viên NgtrvThc, Sư tvề ở CVân Môn, hc giả đua nhau đến. Li chy lon sang H Nam, qua Giang Hu vào Mân, Sư ct am Trường Lc sườn núi. Khi y theo Sư năm mươi ba người, chưa đầy năm mươi ngày mà đắc pháp mười ba người. Cp s Giang Công Thiếu Minh thnh Sư tram Vân Môn Tiu Khê. Tha tướng Trương Ngy Công khi Thc nghe Viên Ng nói Sư tht được pháp ty, khi v triu mi Sư trCnh Sơn ph Lâm An. Sư đến trnơi đây pháp tch hưng thnh mt thi. Nhng ngôi nhà cha my trăm người đều không ch dung, phi lp lu gác ln cha c ngàn người, chúng thường có mt trên hai ngàn.

Bui khai pháp ban đầu, Sư đăng tòa vn đáp chưa xong, li có my v Tăng tranh nhau ra hi. Sư nm đứng li nói: Dng! Dng! Gi s quả đất có bao nhiêu cây c nghin nát làm bi, mi mi ht bi có mt cái ming, mi mi cái ming đủ vô ngi tướng lưỡi rng dài, mi mi tướng lưỡi xut vô lượng âm thanh sai bit, mi mi âm thanh phát vô lượng ngôn t sai bit, mi mi ngôn t có vô lượng diu nghĩa sai bit. Như trên, Thin tăng bng s bi, mi mi đủ ming như thế, lưỡi như thế, âm thanh như thế, ngôn t như thế, diu nghĩa như thế, đồng thi đặt trăm ngàn vn nn, mi vn nn khác nhau, mà chng đủ mt tiếng tng hng ca Trưởng lão Cnh Sơn này, đồng thi đáp xong. Khi này trong y làm Pht s vô lượng vô biên rng ln, mi mi Pht s khp c pháp gii. Cho nên nói, mt si lông hin thn biến, tt c Pht đồng nói kinh, nơi vô lượng kiếp chng biết b mé, được thế ấy náo nhit môn đình thì phi. Nếu dùng chánh nhãn xem đó, chính là nghip thc m mkhông gc để y c, dưới ca T sư mt đim dùng cũng chng được. Hung là soi móc chương cú, vch bày ngôn phong, chng nhng chôn vùi tông tha t trước, cũng là cười v lmũi ca Thin tăng. Vì thế nói, còn my tơ buc nim là nghip nhân tam đồ, cht vy tình sanh là bao vây muôn kiếp, hiu phàm danh thánh trn là tiếng rng, tướng tt hình xu đều là sc huyn, ông mun cu đó li không ly sao? Nếu là chán đó cũng thành đại hon. Xem Tiên đức kia nói dy như thế, như binh khí ca quc gia bt đắc dĩ mà dùng, trên vic bn phn cũng không có tin tc này. Ngày nay Sơn tăng c xướng như thế, ging ht không mng nói mng, tht lành khoét thành thương tích, kim đim ra nên ăn cây gy. Hin nay có người hạ được độc th hay chăng? Nếu có, kham đền cái ơn chng đền, cùng giúp giáo hóa vô vi. Nếu không, hành ngược lnh này vy. Sư cm gy lên nói: Ngang chân Mc Da toàn chánh lnh, thái bình hoàn vũ chém ngu si.

Sư lia mt cái, hét mt hét.

Sư dy chúng: “Điên đảo tưởng sanh, sanh t ni, điên đảo tưởng dit, sanh t dt, ch sanh tdt Niết-bàn không, ch Niết-bàn không trong mt bi.” Niết-bàn đã không, nói cái gì trong mt bi? “Mây trng cht v che núi biếc, trăng trong khó bo xung tri xanh.” Sư li nói: Nước Ma-kit-đề vn gia đường, trước ngn Thiếu Tht toàn không l mũi, bàn huyn nói diu tht lành khoét thành thương tích, nhc xưa rõ nay ném cát chi đất. Đâu bng đói ăn khát ung rnh ngi mt ng, mc cho bn mùa đổi di chng can h vic ca ta. Tuy nhiên như thế, cũng phi tht đến đin địa này mi được. Ch như tht đến đin địa này làm sao thân cn? Sư hét mt hét, nói: - Châm cu trên vết thương li để mt viên ngi cu cháy.

Sư thượng đường hi đáp xong, bèn nói: Hi được cũng tt chng hi li gn. C sao? Con đường trước tiếng ngàn thánh chng truyn, hc gi nhc hình như khbt bóng. Trong đây nếu có k anh linh, thế ấy chng thế ấy, tai nghe nhc đến đứng dy lin đi, vn trong hang bìm sn. Hn được trong không s chng ngoài không s tu, ging như đất ch núi, đá ngm ngc, chưa phi ch Thin tăng buông thân mng. Dám hi đại chúng, thế nào là chThin tăng buông thân mng? Nếu như biết được trn trn nim nim đều không rng thiếu, xoay quanh cúi ngước trn trong kia. Chính khi y cu kính cái gì là trăng gia phong, li hiu chăng? - Ngàn Thánh nào biết đi đâu tá, Thiên trường kiếm hiếp lnh người. Sư xung tòa.

Sư thùy nghi hc gi: Tôi trong đây không có pháp cho người, ch là cbn kết án. Ging như ông đem cái bình lưu ly đến tiếc gi, ging cái gì? Tôi mt phen trông thy lin vì ông đập b. Ông li đem ht châu ma-ni đến, tôi li vì ông cướp mt. Đợi ông ch thế ấy li, tôi li vì ông cht đứt hai tay. Vì thế Hòa thượng Lâm Tế nói: “Gp Pht giết Pht, gp T giết T, gp La-hán giết La-hán.” Đã nói là thin tri thc vì sao li thích giết người vy? Hãy nói là đạo lý gì?

Nhng người tham thin thnh Sư nói thin bnh. Sư bo: Thin có bnh gì có th nói. Thin li chng tng bnh nhc đầu, chng tng bnh điếc tai, chng tng bnh m mt, ch là người tham thin tham được sai bit, chng được sai bit, dng tâm sai bit, nương thy sai bit, nhân nhng sai bit này nên nói là bnh. Chng phi nói thin có bnh. Như hi thế nào là Pht, đáp tc tâm là Pht, có bnh gì? Hi con chó có Pht tánh không, đáp không, có bnh gì? Nếu nói bo trúc b (thanh tre) là chm, chng bo trúc b là trái, có bnh gì? Hi thế nào là Pht, đáp ba cân gai, có bnh gì? Hi thế nào là Pht, đáp cc ct khô, có bnh gì? Ông chng thu sut, va khi đạo lý cn thu lin ngàn dm muôn dm không giao thip. Toan đem tâm phân bit nó, toan đem tâm suy nghĩ nó, nhm ch c lên hiu rõ, ch chi đá nháng la lung đin chp hi, cái này mi là bnh. Thy thuc thế gian đành bó tay. Song cu kính chng can h vic thin. Ngài Triu Châu nói: - Ct cùng vua “Không” làm đệ t, ch bo tâm bnh rt khó tr.

*

By gi có hai vTrưởng lão Đàm Ý và Tôn Phác, bui đầu hu Viên Ngộ ở Tương Sơn có ch vào, sau li đến dưới tòa Chơn Yết, t v ngc cho là hin thi không ai qua ni. Sư biết hai v chưa trit, mà đã khai pháp, s e làm lm ln k hu hc, nên viết thơ cho Đàm Ý bo hãy tm đến. Đàm Ý h thn chn ch chng đi. Sư nhân bui tiu tham qu thng nhng sai lm kia, nêu bng trước ca báo cho t chúng biết. Ý nghe như vy, bt đắc dĩ phá hạ đến dưới hi Sư. Sư hi ch schng kia rng: - Ông kiến gii như thế đâu tng mng thy Lão nhân Viên Ng, tht mun cu kính vic này, hãy gii tán chúng đến đây.

Đàm Ý nghe li dy tr v, qua h cùng vi Tôn Phác đồng đến hi Sư. Hai v vào tht, Sư hi Tôn Phác: - Tam Thánh nói ta gp người t xut, xut t chng vì người. Hưng Hóa nói ta gp người t chng xut, xut t vì người. Ông nói hai lão túc li có ch xut thân hay không?

Tôn Phác nhm trên đầu gi Sư đánh mt đấm.

Sư hi: - Mt đấm này ca ông vì Tam Thánh xut khí, vì Hưng Hóa xut khí. Nói mau! Nói mau!

Phác suy nghĩ, Sư nhm xương sng lin đánh. Li bo: - Th nht ông chng được quên mt gy này, đi ra!

Đã lâu mà hai v chưa được vào ca. Mt hôm, nhân có v Tăng khác vào tht, hai v nghe lm. Sư hi v Tăng: - Đức Sơn va thy Tăng vào ca lin đánh, Lâm Tế thy Tăng vào ca lin hét, Tuyết Phong thy Tăng vào ca lin nói là cái gì, Mc Châu thy Tăng vào ca lin nói hin thành công án, tha ông ba mươi gy. Ông nói bn v tôn túc này li có ch vì người hay không?

Tăng thưa: - Có.

Sư bo: - Chép.

Tăng suy nghĩ. Sư lin hét đui ra. Tôn Phác nghe cht có tnh.

Đàm Ý cũng tiếp theo nơi mt câu nói có tnh, t trước nhng ác tri ác gii

khi này tiêu tan. Sau hai vị đều kế tha Sư.

Có mt v Tăng va vào ca. Sư bo: - Chng phi đi ra.

VTăng lin ra. Sư bo: - Không lường đại nhân, b trong ngmch chuyn.

Kế mt v Tăng vào. Sư bo: - Chng phi đi ra.

VTăng li đến gn. Sư bo: - Đã nói vi ông chng phi, li đến

gn tìm cái gì, lin đánh đui ra. Li mt v Tăng vào nói: - Va ri hai v Tăng chng hiu ý Hòa thượng.

Sư lin cúi đầu hư mt tiếng. V Tăng m mt. Sư lin đánh nói: - Li là ông hiu ý Lão tăng.

Li có v Tăng vào. Sư bo: - Ông chng hiu đi ra.

Tăng cũng ra. Li mt v Tăng vào. Sư bo: - Va ri có hai

Thượng ta mt người biết nm mà chng biết buông, mt người biết buông mà chng biết nm, ông li bin được chăng?

Tăng thưa: - Mt trng lãnh qua.

Sư bo: - Sau khi lãnh qua riêng có tin tc rt tt.

VTăng v tay mt cái lin ra. Sư bo: - Sau ba mươi năm ngộ đi vy.

Sư hi mt v Tăng: “Trên đường gp người đạt đạo chng đem nói nín đáp là thế nào?” Tăng trân trng lin đi. Sư cười h! H! Kế mt v Tăng đến, Sư bo: - Tôi va hi v Tăng này: “trên đường gp người đạt đạo chng đem nói nín đáp là sao”, y trân trng ri đi, ông nói y hi chng hi? Tăng suy nghĩ thưa hi. Sư lin đánh đui ra. Li có v Tăng đến. Sư nói: Chng cùng muôn pháp làm bn là người gì? Tăng đáp: - K không mt mày. Sư bo: - Va ri có v Tăng nói như thế, bị đánh đui ra. Tăng suy nghĩ. Sư lin đánh.

*

Sư trCnh Sơn ni danh mt thi, như Thlang Trương T Thiu, Trng nguyên Uông Thánh Tích, Thiếu khanh Bng Tế Xuyên đồng đến hi đạo. Còn bao nhiêu danh sĩ đại phu đến thưa hi. Sư tùy cơ khai ngộ đều được thông sut.

*

Bi Sư đương thi giáo hóa thành lp mình, mt sát người nên b nn ci pháp phc, đày ra Hàng Châu mười năm, li đày đến Mai Châu. Mai Châu là nơi chướng khí quê mùa, mà Thin khách vn mang lương thc theo dù chết cũng không hi hn. Được tám năm, vua Cao Tông đặc ân tha cho, năm sau tr li pháp phc. Sau vua ra chiếu mi Sư trchùa Dc Vương, chúng t hp đông vô k. Hai năm sau, chiếu vi tr li Cnh Sơn.

*

Hoàng đế Hiếu Tông khi còn làm Ph An Qun vương nghe danh Sư, sai Ni đô giám đến Cnh Sơn yết kiến Sư. Sư làm bài kdâng vua: Đại căn đại khí đại lc lượng, gánh vác đại s chng tm thường, trên đầu si lông thông tin tc, khp cõi sáng ngi chng giu che. Vua xem rt vui. Kiến Đề nhà vua sai Ni tri khách thnh Sư trong núi vì chúng nói pháp. Chính tay vua viết hai ch Diu H to ti am Diu H ca Sư, và làm bài tán cho Sư: “Sanh dit chng dit, thường tr chng tr. Viên giác sáng không, tùy vt ch hin.” Hai năm sau, vua lên ngôi lin ban hiu Sư Đại Hu Thin sư.

Niên hiu Long Hưng năm đầu (1163) ngày mười tháng tám, Sư th tch ti Minh Nguyt Đường Cnh Sơn. Khi sp th tch Th gixin k, Sư cm bút viết:

                    Sanh cũng ch thế ấy,

                    T cũng ch thế ấy,

                    Có k cùng không k,

                    Là cái gì quan trng.

Sư ném bút thtch, th by mươi lăm tui, năm mươi tám tui h.

[ Quay lại ]