Dã hồ thiền

Thiền sư Bá Trượng Hoài Hải là đệ tử nối pháp thiền sư Mã Tổ Đạo Nhất. Mã Tổ sáng lập tùng lâm còn Bá Trượng dựng lập thanh quy. Đủ thấy rằng các ngài là người đầu tiên dâng hiến cho tùng lâm.
Một hôm, thiền sư Bá Trượng thuyết pháp xong, đại chúng đều trở về, chỉ có một ông già còn ở lại. Sư hỏi :
- Ông là ai ?

Ông già đáp :
- Con không phải người, thực tình mà nói, con vốn là chồn hoang. Thời Phật quá khứ, con tu hành ở núi Bá Trượng này, sau có vị tăng hỏi con : “Người đại tu hành có rơi vào nhân quả không ?”. Con đáp : “Không”. Do lời nói này mà con đọa làm thân chồn năm trăm đời. Nay xin thiền sư nói cho một chuyển ngữ để con được thoát khỏi thân chồn !
Thiền sư Bá Trượng nghe xong, từ bi nói :
- Mời ông cứ hỏi.
Ông già chấp tay thưa :
- Người đại tu hành có rơi vào nhân quả không ?
Thiền sư Bá Trượng đáp :
- Không lầm nhân quả.
Ngay lời nói này, ông già đại ngộ, làm lễ cáo từ.
Hôm sau, thiền sư Bá Trượng dẫn đại chúng ra phía sau núi, dùng gậy khêu ra tử thi con chồn hoang. Sư bảo đại chúng làm lễ hỏa táng như một vị tăng qua đời.

Lời bình :

Công án này chỉ vì trả lời cho học tăng một câu “Không rơi vào nhân quả”, vì sao đọa làm thân chồn năm trăm đời ? Thiền sư Bá Trượng nói cho một câu chuyển ngữ “Không lầm nhân quả”, vì sao được thoát khổ năm trăm đời ? Sai chừng một chữ thì khác nhau một trời một vực. Hỏi : “Người đại tu hành có rơi vào nhân quả không ?”. Đáp : “Không rơi vào nhân quả”. Ý nói rằng người tu hành không thọ nhân quả báo ứng đó là chỉ cho tùy tiện nói ẩu, lầm rồi ! Sai rồi ! Vì bất cứ người nào cũng không thể thoát ra ngoài nhân quả báo ứng. Thiền sư Bá Trượng nói : “Không lầm nhân quả” thực là chí lý danh ngôn, vì bất cứ người tu hành ngộ đạo nào cũng phải “Không lầm nhân quả”. Cho nên, thiền sư Vô Môn có làm bài tụng rằng :

                        Không rơi không lầm,
                        Hai người một trả.
                        Không lầm không rơi,
                        Ngàn lầm muôn lầm !