TUỆ TRUNG THƯỢNG SĨ - TÁC PHẨM

          Diệt tâm còn Phật chuyện không đâu

          Diệt Phật còn tâm bao giờ hết.

          Tâm ! Tâm ! Tâm ! không thể nói !

          Khi tâm sanh tức là Phật sanh

          Bằng Phật diệt là lúc tâm diệt.

          Diệt tâm còn Phật chuyện không đâu

          Diệt Phật còn tâm bao giờ hết.

          Muốn biết tâm Phật, tâm sanh diệt

          Hãy chờ Di-lặc sau sẽ quyết.

          Xưa không tâm, nay không Phật,

          Phàm Thánh trời người như điện phất.

          Tâm thể không thị cũng không phi,

          Phật tánh chẳng hư cũng chẳng thực.

          Bỗng dưng khởi, bỗng dưng dừng,

          Xưa nay qua lại luống lẩn quẩn.

          Há chỉ chôn vùi nếp tổ tông,

          Lại khiến yêu ma vào nhà lộng.

          Muốn cầu tâm, chớ tìm ngoài,

          Bản thể như nhiên vốn không tịch.

          Niết-bàn sanh tử buộc ràng suông,

          Phiền não bồ-đề hư giả nghịch.

          Tâm tức Phật, Phật tức tâm,

          Linh diệu chiếu cùng kim cổ thông.

          Xuân đến, tự hoa xuân mỉm miệng,

          Thu về, đâu chẳng nước thu trong.

          Bỏ vọng tâm, giữ chân tánh,

          Khác nào tìm ảnh mà quên kính.

          Nào hay ảnh vốn tự gương ra,

          Chẳng biết vọng do từ chân hiện.

          Vọng lên chẳng thực cũng chẳng hư,

          Gương nhận không tà cũng không chính.

          Vẫn không tội, vẫn không phúc,

          Lầm sánh ma-ni cùng bạch ngọc.

          Ngọc có vết chừ châu có tỳ,

          Tánh vốn không hồng cũng không lục.

          Cũng không được, cũng không mất,

          Bốn mươi chín ấy là thất thất.

          Sáu độ muôn hạnh: biển sóng trào,

          Ba độc chín tình: giữa không nhật.

          Lặng ! lặng ! lặng ! Chìm ! chìm ! chìm !

          Tâm của muôn loài tức Phật tâm.

          Phật tâm bèn với tâm ta hiệp,

          Pháp vốn như nhiên suốt cổ kim.

          Đi cũng thiền, ngồi cũng thiền,

          Giữa lò lửa rực một cành sen.

          Ý khí mất đi thêm ý khí,

          Được an tiện đấy cứ an tiện.

          Chao ! chao ! chao ! Ối ! ối ! ối !

          Bọt trong biển cả uổng chìm nổi.

          Các hạnh vô thường thảy thảy không,

          Linh cốt tiên sư tầm đâu tá!

          Thức thức tỉnh ! Tỉnh tỉnh thức !

          Dẫm đất bốn bề chớ lệch nghiêng.

          Ai có như lời tin được vậy,

          Đạp đảnh Tỳ-lô bước bước lên.

          Hát !

2. KHÚC HÁT ĐIÊN QUÀNG

          Trời đất liếc trông chừ sao thênh thang

          Chống gậy chơi rong chừ phương ngoài phương

          Hoặc cao cao chừ mây đảnh núi

          Hoặc sâu sâu chừ nước trùng dương.

          Đói thì ăn chừ cơm mười phương góp

          Mệt thì ngủ chừ nơi chẳng quê hương

          Hứng lên chừ thổi sáo không lỗ

          Lặng xuống chừ đốt giải thoát hương.

          Mỏi nghỉ chút chừ đất hoan hỉ

          Khát uống no chừ tiêu dao thang

          Qui Sơn láng giềng chừ chăn con trâu nước

          Tạ Tam đồng thuyền chừ thổi khúc thương lang.

          Thăm Tào Khê chừ ra mắt Lư Thị

          Viếng Thạch Đầu chừ sánh lão Bàng

          Vui ta vui chừ Bố Đại vui sướng

          Điên ta điên chừ Phổ Hóa điên gàn.

          Chà chà, bóng ngày chừ qua khe cửa

          Ối ối, mây nổi chừ mộng giàu sang

          Chịu sao chừ thói đời ấm lạnh

          Đi chi chừ gai góc đường quan.

          Sâu xoắn áo chừ cạn nhón gót

          Dùng phô ra chừ bỏ ẩn tàng.

          Buông bốn đại chừ đừng nắm bắt

          Tỉnh một đời chừ thôi chạy quàng.

          Thỏa nguyện ta chừ được ngã sở

          Sống chết bức nhau chừ ta vẫn như thường.

3. SỐNG CHẾT NHÀN MÀ THÔI

          Tâm mà sanh chừ sanh tử sanh

          Tâm mà diệt chừ sanh tử diệt

          Sanh tử xưa nay vốn tánh không

          Thân huyễn hóa này rồi cũng diệt.

          Phiền não bồ-đề bỗng mất tiêu

          Địa ngục thiên đường tự khô kiệt

          Chảo dầu lò lửa chợt mát liền

          Núi kiếm rừng đao chốc gãy hết.

          Thanh văn ngồi thiền ta không ngồi

          Bồ-tát nói pháp ta nói thiệt

          Sanh dối sanh chết dối chết

          Bốn đại vốn không nương đâu dấy.

          Chớ như hươu khát đuổi bóng nắng

          Nắm đông bắt tây không ngớt chạy

          Pháp thân không lại cũng không qua

          Chân tánh chẳng phải cũng chẳng quấy.

          Đến nhà thôi chớ hỏi đường chi

          Thấy nguyệt tìm gì ngón tay ấy

          Kẻ ngu sống chết mãi lo âu

          Người trí rõ không nhàn thôi vậy.

4. PHÀM THÁNH CHẲNG HAI

          Thân từ vô tướng xưa nay không

          Giả dối nên chia thành “nhị kiến”

          Ta người như móc cũng như sương

          Phàm thánh như sấm cũng như điện.

          Giàu sang sự nghiệp đám mây trôi

          Ngày tháng tên bay thân thế huyễn

          Chút tình thương ghét thoáng xẹt qua

          Khác nào bỏ bột đi tìm bánh.

          Mày ngang mũi dọc cũng như nhau

          Phật với chúng sanh đồng sắc mặt

          Ai là phàm chừ ai là thánh

          Muôn kiếp kiếm tìm mất căn tánh.

          Không tâm thì không phải cùng không quấy

          Chẳng kiến thì không tà cũng không chánh

+ Đồ tể Quảng Ngạch: tròn nguyện vương [Đồ tể Quảng Ngạch là anh chàng làm hàng thịt, khi nghe Phật nói kinh Đại Bát Niết-bàn liền ngộ đạo thành chánh quả. Trong kinh Đại Niết-bàn nói rõ.]

+ Tỳ-kheo Khánh Hỷ: công đức thánh [Khánh Hỷ là ngài A-nan đệ tử đa văn bậc nhất của Phật.]

          Giác ta giác người khỏi đường mê

          Mát rượi mười phương dứt tật bệnh.

          Anh thấy chăng

          Người mất trước đó là ai ?

          Người được sau đó là ai ?

          Hai tâm sai khác chung dòng mạng

          Rốt cùng tám vạn bốn ngàn pháp môn đà-la-ni

          Cùng nhiếp vào gương tròn đầy rộng lớn trí Như Lai.

          Đốt !

5.LỄ THIỀN SƯ TIÊU DAO Ở TINH XÁ PHƯỚC ĐƯỜNG

          Hèn lâu xa ánh sáng

          Ở gởi chốn hoang thôn

          Thân tuy ngoài cõi sâm thương

          Ý vẫn trong gương loan và phượng.

          Nhàn nhã ngâm khúc vô sanh

          Hầu đáp ân Thầy mớm sữa

          Trộm có lời thơ tụng

          Cúi dâng lên pháp tòa.

          Thân tuy cục mịch ngụ quê này

          Bốn trọng ân nào dám lãng khuây

          Ý vụng sớm nhờ thêm ý khí

          Lòng tàn riêng giữ chút lòng ngay.

          Xuân về ngắm lững hoa đào nở

          Gió động nghe hờ khóm trúc lay

          Ngày trước đến nhà thăm hỏi hết

          Nay đàn chủ thỉnh khúc không dây.

+ Thoắt qua thăm hỏi cổ chùy thiền (Cổ chùy: Cái dùi xưa, tượng trưng hàng cổ lão đạo cao đức trọng.)

+ Tướng mạo mười mươi được khỏe bềnTùng Thẩm tuổi theo rùa hạc thọ (Thiền sư Tùng Thẩm sống đến 120 tuổi.)   

+ Thần Quang đạo rút tủy da truyền. (Tổ Đạt-ma muốn biết chỗ thâm ngộ của đệ tử, nên bảo mỗi người trình chỗ sở ngộ. Qua sự trình bày của mọi người, Tổ phê bình: Đạo Phó được phần da của ta, Ni Tổng Trì được phần thịt, Đạo Dục được phần xương, Huệ Khả được phần tủy.)

          Vẫn hay Phật sẵn trong đời có

          Đừng lạ sen bừng giữa lửa lên

          Trân trọng dâng theo lời tụng hiến

+ Còn gì lễ mọn chút quà riêng. (Phần lớn những bài dịch về Tuệ Trung Thượng Sĩ đều nương theo bản của Trúc Thiên  trong Tuệ Trung Thượng Sĩ Ngữ Lục.)

6. BẢO CHÚNG

          Thôi tìm Thiếu Thất với Tào Khê,

          Thể tính sáng tròn chẳng từng mê.

          Nào ngại xa gần trăng vẫn chiếu,

          Thấp cao gió thổi chẳng ưa chê.

          Ánh thu đen trắng tùy duyên hiện,

          Sen nở hương nồng chẳng dính nhơ.

          Khúc nhạc xưa nay nên gẩy hát,

          Chớ tìm nam bắc với đông tây.

7. KHUYÊN NGƯỜI ĐỜI TIẾN TU

          Ngày tháng xoay vần xuân lại thu,

          Xăm xăm tóc bạc đáp lên đầu.

          Giàu sang, nhìn lại một trường mộng,

          Năm tháng mang theo vạn hộc sầu.

          Nẻo khổ luân hồi như chuyển bánh,

          Sông yêu, chìm nổi tợ phù âu.

          Gặp trường chẳng chịu sờ lên mũi,

          Vô hạn duyên lành chỉ thế thôi.