Cách Thức Giáo Hóa Chúng Sanh-tiếp theo

Đại sư Hám Sơn – NS Hạnh Huệ dịch

Trên đã nói đốn tiệm chẳng phải một, để thông suốt giáo nghĩa. Nhưng kinh Lăng Già chỉ ngay một tâm là Như Lai Thanh Tịnh thiền, thì giáo há chẳng phải là Thiền tông sao ?

Đến như Thế Tôn tự nói: “Ta suốt bốn mươi năm không hề nói một chữ”. Rồi cuối cùng đưa cành hoa lên dạy chúng. Cả trăm vạn người đều mờ mịt không hiểu, chỉ có một mình Ca-diếp mỉm cười. Thế Tôn bèn nói: “Ta có chánh pháp nhãn tạng Niết-bàn diệu tâm nay giao cho ông”.

Đó là ý chỉ truyền riêng ngoài giáo, từ đây truyền đến A-nan, cho đến 28 tổ phương Tây, 6 tổ Đông Độ, Đạt-ma từ Ấn sang được coi là Thiền tông “Chẳng lập văn tự, chỉ thẳng tâm người, kiến tánh thành Phật” gọi là pháp môn truyền riêng. Nên từ Tào Khê về sau hai phái, năm tông, truyền đăng ghi 1700 người, đều là bậc đại sĩ ngộ tâm. Hễ có ngôn cú thì gọi là công án, vì thiền vốn ly ngôn, chỉ để lại một lời, nửa câu làm chứng cứ ấn tâm, như văn thư ở công đình tại thế gian, chẳng phải muốn người cho đây là pháp thực, đem miệng tai mà truyền bá, cho là tri kiến huyền diệu của chính mình.

Sự nghiệp của Phật đã nói xong một Đại tạng giáo, đến như pháp môn nhất tâm không đầy đủ sao mà phải đưa cành hoa lên để làm tâm yếu? Đó là vì ý chỉ nhất tâm lìa tướng ngôn thuyết, lìa tướng danh tự, lìa tướng tâm duyên. Vì từ trước, người nghe tuy ngộ bổn tâm nhưng chưa có thể lìa tướng nên cuối cùng mượn cành hoa đưa lên để trừ dẹp tập khí chấp ngôn thuyết, tức là trị bệnh chấp danh ngôn, lấy đây làm cây gậy vàng. Người đời nay chẳng biết ý chỉ giáo - thiền một tâm là phương tiện hóa độ chúng sanh của Phật, mỗi người vọng chấp một mối cho là đúng đắn, nên chấp giáo không phải thiền, chấp thiền không phải giáo. Người chấp giáo không phải thiền, dĩ nhiên đã lầm lẫn mà người chấp thiền không phải giáo lại còn lầm quá xa! Vì người chấp thiền là chấp cái ngu của mình, vọng nhận cái thấy của mình đó là tự lầm, lại phỉ báng kinh Đại thừa liễu nghĩa cho là văn tự, đến nỗi cứu cánh chẳng thành, thật là người đáng thương. Tôi xem đời mạt pháp này, các nơi giảng đã ít, không có bậc tông tượng cho nên người ít tuổi lanh lợi, không có nghe nhiều, không trí huệ. Dù có người có chí hướng thượng lại không có chí quyết định lâu bền, vì không có bậc tri thức mắt sáng, chỉ có theo đời lừa dối đến nỗi lạc lầm rất nhiều. Đây thật là đáng vì họ mà rơi lệ! Rồi lại có Tăng đồ tự cho mình ngộ đạo, cuống hoặc ngu phu thế tục, tham cầu sự cúng dường, có ai quy y thì liền khai thị tham thiền làm một đường hướng thượng, có ai tin mình dù họ thoại đầu chưa thuần thục, vọng tưởng tung hoành như nước sôi cũng ấn chứng cho. Cho là có chỗ ngộ nhập, đến nỗi rơi vào tà kiến, tai hại quá nhiều như thế, không thể không biết sợ hãi mà tự răn mình.

Theo ngu kiến của tôi, thì không phải không cần tham thiền, chỉ nói là tham thiền không được chân thật, lại không có chí quyết định sâu xa, vọng tự cho là ngộ, làm lầm người rất nhiều. Theo ngu ý của tôi thì nếu như xem kinh giáo mà chẳng thể tham thiền và người tham thiền mà không quyết định thì đều không bằng chuyên tâm tu tịnh nghiệp, chẳng để qua suông một đời. Người trí có thể tự xem, xin mọi người tự suy nghĩ may ra không tự dối mình.

Trộm xem các bậc sĩ đại phu, tể quan tham thiền liễu ngộ từ xưa chẳng phải ít ỏi rõ ràng trong Truyền Đăng có ghi không phải là một người. Trong hàng tể quan đời nay, người có chí ngoại hộ pháp môn, phần đông lấy tham thiền làm đường hướng thượng. Đây không phải là tầm thường, chắc chắn đã được nói đến. Bởi vì xưa có bậc theo pháp môn tham thiền mà chưa được đại ngộ triệt rồi phát nguyện hộ trì Phật pháp, cũng có các Tổ sư có nguyện lực lớn độ sanh và Bồ Tát thị hiện cứu thế, cũng có người khi xưa làm Tăng mà tham cứu chưa thấu triệt, do tập khí dẫn dắt, nên nay ra đời, tuy ở trong trần lao tục đế mà chỗ học tập ngày xưa, chủng tử Bát-nhã một niệm quang minh thấu lộ, chẳng thể ém đi, nên phát ra sự nghiệp văn chương công danh; để làm người ngoại hộ.

Pháp môn có các phương tiện, tác dụng chẳng đồng mà cửa hạnh cũng không phải chỉ có một thứ, có người chuyên hướng thượng, có người chuyên công hạnh. Các Tổ sư cũng kiến lập Tam bảo chứng nguyện hộ pháp, có người chỉ lo sanh tử của chính mình, có người cốt làm người trung hiếu, các thứ hạnh đều là Bồ Tát đạo, chẳng nên đem chỉ một hạnh môn trong Tăng đoàn mà nhìn, thì chỉ là người trong hàng ngũ Tăng già mà không biết hai tông giáo - thiền, cũng có người khổ hạnh đầu đà, cũng có người chuyên tu tịnh nghiệp, cũng có người chân thật theo hạnh môn, cũng có người tùy duyên làm Phật sự để trợ dương giáo môn, cũng có người trì tụng, viết chép kinh điển để cầu hạnh môn. Tất cả đều ở trong ánh bạch hào của Phật. Các thứ nhân duyên vì cầu Phật đạo cũng chẳng thể đem vơ cả nắm. Nên trong hàng tể quan, phàm người có thâm tâm hộ pháp, chỉ giữ một hạnh của Tăng là được, cũng chẳng cần quyết định ai ai cũng tham thiền mới là chánh hạnh. Vì tham thiền tuy hay, kỳ thực chẳng phải người tiểu căn có thể hành được.

Lúc Phật ở đời, trời người có cả trăm vạn mà chỉ có một mình Ca-diếp. Tổ Đạt-ma từ Ấn Độ sang chỉ được Nhị Tổ; ở Hoàng Mai hơn 700 người chỉ một mình Lục Tổ được ấn tâm. Há phải việc nhỏ sao? Nếu người trong Tăng chúng thì chỉ có một hạnh, khả dĩ là việc chính của pháp môn, khả dĩ giáo hóa chúng sanh, tức là Bồ Tát. Nên nói “Các thứ hạnh đều là Bồ Tát đạo.” Nếu có thể giữ một việc đã vượt khỏi bọn cơm cháo bình thường, bỏ trôi thời gian gấp vạn vạn lần rồi.

Nghĩa là trong cái dở giữ cái hay thì không phải là người bỏ đi, trong cái hay giữ cái dở thì không phải là người toàn vẹn. Từ xưa cả thế và xuất thế gian, người toàn vẹn rất khó được.

Như trên tôi đã dài dòng nói về thứ lớp nghi thức của Phật dùng hóa độ chúng sanh. Phật há không muốn người chóng ngộ tự tâm ngay đó thành Phật? Nhưng chỉ vì chúng sanh căn độn, chẳng thể không dùng quyền tạm để tiếp dẫn.

Cổ nhân nói: “Tăng đồ chẳng thể liễu ngộ tự tâm mà lưu tâm ở giáo pháp thì cũng không bỏ phí thời giờ.” Tôi thì bảo Tăng đồ bây giờ dù chẳng thể tham thiền, xem kinh, cũng có thể năng trì giới, tụng kinh, làm phước, hộ pháp, cũng có thể nói hơn bọn ma tầm thường vạn vạn lần.

Ở trong hàng cư sĩ, nếu người hay trì trai niệm Phật, trợ lực hoằng dương Tam bảo, đều là hạnh chân thật. Đó là chỗ mong mỏi của chư Phật, xin các bậc đại sĩ cao minh các nơi nên tự tin điều này. Cẩn thận chớ cho những lời của tôi là hư vọng.

- Hết -