NGŨ ĐĂNG HỘI NGHUYÊN - NGHIỆP THIỆN ÁC GỐC DO TÂM

Tôn giả Cưu-ma-la-đa, người nước Đại Nhục Chi, khi du hành giáo hóa đến Trung Thiên Trúc thì một Đại sĩ tên Xà-dạ-đa hỏi:

- Thưa Tôn giả, nhà con cha mẹ đều sùng tín Tam Bảo, nhưng tại sao thường gặp nhiều bệnh tật, phàm toan tính làm việc gì, kết quả đều không như ý. Trái lại, có một nhà ở gần, chuyên làm nghề hàng thịt mà họ luôn luôn mạnh khỏe, mọi việc làm ăn đều gặp thời. Gia đình kia tại sao may mắn như vậy? Gia đình con lại gặp nhiều bất hạnh như vậy?

Tôn giả bảo:

- Điều ấy có gì đáng nghi. Bởi quả báo nghiệp thiện, ác phải căn cứ ba thời. Người đời chỉ thấy người nhân từ mà chết yểu, kẻ hung bạo lại sống lâu, người bạo ác gặp việc lành, kẻ nhân đức lại gặp việc dữ, bèn cho là không nhân quả, chẳng tội phước. Đâu chẳng biết, nhân quả như bóng theo hình, vang theo tiếng, mảy may chẳng lầm, dù trải qua trăm ngàn muôn ức kiếp cũng không mất.

Khi nghe Tôn giả nói xong, Xà-dạ-đa liền dứt hết tâm nghi. Tôn giả nói tiếp:

- Ông tuy đã tin ba nghiệp mà chưa rõ nghiệp từ mê lầm sanh, mê lầm do phân biệt có, phân biệt y bất giác, bất giác y tâm, tâm vốn thanh tịnh, không sanh không diệt, không tạo tác, không hơn không kém, lặng lẽ nhưng thường chiếu soi. Tất cả pháp thiện ác, hữu vi vô vi đều là pháp đối đãi, như mộng như huyễn.

Ngay câu ấy Xà-dạ-đa lãnh hội ý chỉ, trí tuệä xưa phát hiện, liền khẩn cầu xin xuất gia. Khi thọ giới Cụ túc xong, Tổ bảo: "Thời tịch diệt của Ta nay sắp đến, ông nên rộng truyền chánh pháp mà giáo hóa chúng sinh. Đây là lời di chúc của Ta".

BÌNH:

Người đời thường hay nông nổi, chỉ thấy những cái bất công trước mắt, không kịp xét rõ nhân do, liền vội phỉ báng lý nhân quả, không tin tội phước, nên mặc tình tạo ác. Đâu biết rằng, nhân quả thông thấu ba đời, trước sau rành rẽ, dù trải qua trăm ngàn muôn ức kiếp cũng không mảy may sai chạy, việc đã làm ra khó tránh khỏi quả báo.

Thế nên, người rõ lý nhân quả, gặp cảnh vui, tâm không ngã mạn; gặp cảnh khổ cũng chẳng thối thất, luôn luôn thấy rõ với trí tuệ chân thật rằng: "Tất cả đều do nghiệp". Song "Nghiệp" vốn từ "Mê" mà có, "Mê" do "Tâm phân biệt" mà thành, "Tâm phân biệt" lại do chẳng giác "tánh thật" mà khởi. Nhưng "tánh thật" của bất giác vốn thường thanh tịnh, không sanh không diệt, lìa tất cả đối đãi, đầy đủ hai nghĩa "tịch" và "chiếu". Nếu nhận rõ được tánh này, tức thấy hết thảy các pháp thiện ác, hữu vi vô vi đều là pháp đối đãi, như mộng như huyễn không có gì đáng quan trọng. Nếu hằng sống trong này, thì ngay nơi bất giác tức thành chánh giác, thức lặng, mê hết, nghiệp thành giải thoát, đó là cứu cánh của người tu. Tóm lại, bài này có hai phần: một là nghiệp báo không mất, hai là chỉ rõ thật và hư.