DIỆU DỤNG THỐT TRÁC.

Thiền sư Nam Viện Huệ Ngung ở viện Bảo Ứng – Hà Nam là môn hạ của Lâm Tế. Có lần dạy chúng :
Hiện nay, trong các tùng lâm đối với cơ thốt trác, chỉ có cái thể thốt trác đồng thời mà chưa có diệu dụng thốt trác đồng thời.
Có vị tăng hỏi :
- Thế nào là diệu dụng thốt trác đồng thời ?

Thiền sư Huệ Ngung giải thích :
- Thốt trác giống như đập đá nháng lửa, như điện xẹt ánh sáng, trong đó không cho một kẽ hở bằng sợi tóc. Nếu có ý thức thì mất cơ ấy rồi.
Học tăng không đồng ý, nói :
- Đối với việc này con còn nghi vấn.
Thiền sư Huệ Ngung từ bi hỏi :
- Nghi vấn thế nào ?
Học tăng khinh mạn lớn tiếng nói :
- Nếu không nghi vấn thì ngài làm con hồ đồ rồi.
Thiền sư Huệ Ngung cầm gậy đánh học tăng, học tăng định mở miệng phân trần. Huệ Ngung đuổi ông ta ra khỏi sơn môn.
Sau, vị học tăng này tham học trong pháp hội thiền sư Vân Môn. Một hôm, sắp rời thiền sư Vân Môn, ông đem sự việc trên kể cho môn nhân Vân Môn nghe. Môn nhân nghe xong hỏi :
- Thiền sư Huệ Ngung dùng gậy đánh ông, cây gậy ấy có gãy không ?
Học tăng nghe xong, hoát nhiên có ngộ, vui mừng trở lại Nam Viện để sám hối thiền sư Huệ Ngung, nhưng thiền sư Huệ Ngung đã viên tịch. Bấy giờ, Nam Viện do thiền sư Phong Huyệt Diên Chiểu trụ trì.
Thiền sư Phong Huyệt hỏi học tăng ấy :
- Đương thời, ông nghĩ thế nào mà không phục Tiên sư ?
Học tăng thưa :
- Lúc ấy con như bóng đèn treo trong tấm màn.
Phong Huyệt dò hỏi xong, nói :
- Vậy là ông đã lãnh hội được rồi. Ta ấn chứng cho ông.

Lời bình :

Có người nói rằng : “Cơm chưa chín chớ nên giỡ nắp, trứng chưa ấp đủ ngày chớ nên mổ vỏ”. Tức khắc ngay đó là một sanh mạng mới. Huệ Ngung đánh đuổi, chỉ là trứng hóa trong thời gian nở, một câu nói của môn nhân Văn Yển “Cây gậy có gãy không ?” Đó mới là diệu dụng của cái mổ.