THIỀN SƯ TỰ BẢO

Ở Động Sơn

Sư sanh trong nhà con hát nên không có họ, tánh tình liêm khiết cẩn thận kính trọng Phật thừa, xuất gia tại chùa Giáp Thạch. Làm Tăng, Sư tu theo hạnh đầu-đà ăn cơm hẩm mặc y vá. Đến tham vấn Thiền sư Giới ở Ngũ Tổ, Sư phát minh tâm địa tiếng tăm vang lừng. Ở hội Ngũ Tổ Sư làm chủ tự.

Một hôm, Hòa thượng Giới bệnh, sai một cư sĩ đến kho lấy gừng sắc thuốc, bị Sư rầy không cho. Cư sĩ lên bạch lại Hòa thượng, Hòa thượng bảo đem tiền hoàn lại, Sư mới chịu lấy gừng trao cho. Nhân đây, Hòa thượng Giới tâm càng mến trọng. Thời nhân gọi Sư là ông thầy bán gừng.

*

Sau, Sư dạo các tòng lâm đến Động Sơn. Thiền sư Hiểu Thông trụ trì nơi đây cũng quí trọng Sư. Sau khi Hiểu Thông tịch, di chúc thỉnh Sư trụ trì.        

Sư khai pháp ở Động Sơn, có vị Tăng hỏi:- Thế nào là Phật?

Sư đáp:- Tương tợ đầu não. Hoặc: lưng dài chân ngắn.

- Sư xướng gia khúc tông phong ai? nối pháp người nào?

- Nói vẫn ở tai.

- Thế ấy là con Ngũ Tổ giới, là cháu Vân Môn.

- Ngày chạy năm trăm.

*

Sư dạy chúng:

- Thảy đều ở trong gió dừng sóng lặng đến, bỗng gặp sóng to nổi dậy, lượng cả ngập trời, chính khi ấy tìm kẻ thủy thủ khó được, trong chúng có người cầm lái hay không?

Chúng không đáp.

Sư tiếp:- Lừa hết mọi người trong thuyền.

*

Sau, Sư dời đến trụ tại núi Qui Tông.

Một hôm, Sư chống gậy xuống núi, đi giữa đường gặp lính nạt đường: tránh bên cho xe Huyện úy đi. Sư đứng qua bên trái. Con ngựa kéo xe quan Huyện úy thấy Sư liền quì mọp. Sư nói: ?Súc sanh này cũng biết người.? Huyện úy biết là Sư liền xuống xe đảnh lễ. Sau đó, ngựa mới chịu chạy.

*

Sư lại dời về trụ ở Vân Cư.

Một đêm, Sơn thần kiệu Sư đi quanh chùa. Sư quở rằng: lên đài ở phương trượng đi. Sơn thần riu ríu đi lên đài ở phương trượng. Sư vì người gìn giữ giới pháp rất tinh nghiêm.

*

Sư có làm bài Chân Tán Tổ Sư Đạt-ma:

Tựa:    Sư chân đồ mạc tam giới vô trước

            Nghĩ dục an bài tri quân đại thác

            Hư lao chỉ điểm hà xứ môn mô    

            Yếu thức Sư chân càn khôn khoách lạc.

Tán:    Sư tướng hề thế sở hy

            Sư my hề trận vân thùy

            Sư nhãn hề điện quang huy          

            Sư tỷ hề tủng tu-di

            Sư khẩu môn vô xỉ hề quá tại thùy

            Nghĩ thiệp lưu sa hề hà bất tự tri phi

            Bỉ thử trượng phu hề truyền pháp dữ a thùy

            Cánh trụ Thiếu Lâm hề ma la cước tây qui

            Ngộ nạp tăng hề dữ nhất đốn chùy

            Tuy nhiên như thị hề bất hội mạc châm chùy.

Dịch:

Tựa:    Muốn vẽ chân thầy hình tít mù tam giới

            Toan tính an bài, biết anh lầm lớn

            Luống nhọc chỉ điểm chỗ nào mó sờ.

            Cần biết tướng thầy, càn khôn thênh thang.

Tán:    Tướng thầy ư đời ít có

            Mày thầy ư hàng mây rủ

            Mắt thầy ư làn chớp sáng

            Mũi thầy ư vượt tu-di

            Cửa miệng thầy không răng ư lỗi tại ai?

            Toan dẫm cát sông ư sao chẳng tự biết quấy

            Kia đây trượng phu ư nên truyền pháp cho ai?

            Lại trụ Thiếu Lâm ư mà lê gót về tây

            Gặp Thiền sinh ư liền cho một gậy

            Tuy nhiên như thế ư chẳng hội chớ dùi châm.

            Bài tán này trong thiền môn rất được lưu hành.