KHỔ ĐẾ - Phần 4/5

TỨ DIỆU ĐẾ

HT. Thích Thiện Hoa

Trích Phật Học Phổ Thông

DUKKHA ARIYA SACCA_Part 4/5

QUATRE NOBLES VERITES

Grand Vén. Thích Thiện Hoa

Extrait du Bouddhisme Fondamental

f.- Cầu bất đắc khổ :

 Người ta ở đời, hễ hy vọng càng nhiều thì thất vọng càng lắm. Bất luận trong một vấn đề gì, số người được toại nguyện thì quá hiếm hoi, mà kẻ thất bại bất như ý, thì không sao kể xiết.

Muốn được kết quả tốt đẹp, người ta phải vận dụng không biết bao nhiêu năng lực, lao tâm, tổn trí, mất ăn, bỏ ngủ, chỉ mong sao cho chóng đến ngày thành công. Thế rồi, chẳng may những điều mong ước ấy không thành, sự đau khổ không biết đâu là bờ bến. Dưới đây, xin nêu lên vài thí dụ về những thất vọng mà người đời thường gặp nhiều nhất:

- Thất vọng về công danh.

Trong đời, danh vọng thường là một miếng mồi ngon mà phần đông người đời ưa thích. Nhưng miếng mồi ấy, phải đâu dễ giành giật được? Không nói gì đến những kẻ nhảy dù, muốn làm quan tắt, nên phần nhiều hay thất bại; Chỉ nói đến trường hợp những kẻ mong cầu danh vọng một cách chánh đáng bằng năng lực, tài trí, học hỏi của mình. Đối với những hạnh người này, cũng phải nếm bao mùi thất bại, cuối cùng may ra mới được thành công.

Thật đúng như lời Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều đã nói :

Gót danh lợi, bùn pha sắc xám,

Mặt phong trần nắng nám mùi dâu!

 - Thất vọng về phú quý.

Số người thất vọng về công danh đã nhiều. Nhưng số người thất vọng về phú quý cũng không phải ít. Muốn cho mau giàu, nhiều người tìm mưu này chước nọ để lừa phỉnh người ta; nhưng rồi mưu gian chước lận đổ bể ra, tài sản bị tịch thu, bản thân bị tù tội, gia quyến bị nhục nhã theo, thực là khổ!

 
- Thất vọng về tình duyên.

Tình duyên cũng là một điều làm cho bao người phải điêu đứng, khổ sở. Trong trường tình ái, thử hỏi đã mấy ai được toại nguyện? Trên báo chí hằng ngày, có những câu chuyện tình duyên trắc trở đưa đến sự quyên sinh, thật không sao kể xiết. Đấy là "Cầu bất đắc khổ".

  g.- Oán tắng hội khổ:

Con người ở trong cảnh thương yêu, chẳng ai muốn chia ly; cũng như ở trong cảnh hờn ghét, chẳng ai mong gặp gỡ. Nhưng oái oăm thay! Ở đời khi mong muốn được hội ngộ, lại phải chia ly; cũng như khi mong ước được xa lìa, lại phải sống chung đụng nhau hằng ngày! Cái khổ phải biệt ly đối với hai người thương yêu nhau như thế nào, thì cái khổ phải hội ngộ đối với hai người ghét nhau cũng như thế ấy.

Người ta thường nói: "Thấy mặt kẻ thù, như kim đâm vào mắt; ở chung với người nghịch, như nếm mật, nằm gai".

Chưa nói đến trường hợp những người xa lạ, ngay trong gia đình bà con quyến thuộc, giữa vợ chồng, anh em, khi vì một ly do gì đó, sanh ra bất hòa với nhau, cũng đủ khó chịu rồi. Muốn lánh mặt nhau, mà mỗi khi đi ra đi vào lại phải gặp nhau mãi ! Quyết không nói chuyện với nhau, mà nhiều khi bắt buộc nín không được, phải nói ra với sự ngượng ngùng.

 

Định tuyệt giao hẳn, ngặt vì còn phải ăn chung ở lộn một nhà, dầu cố sức trốn tránh, song lắm lúc cũng phải giao thiệp lấy lệ.  Thật là khổ. Đấy là bà con cật ruột, có tình cốt nhục, có nghĩa đồng bào, mà sự hờn ghét còn thúc đẩy con người hết muốn thân mến, không mong gặp gỡ nhau thay !

   
Huống chi đối với người dưng, nước lã, khác giống, khác nòi, một khi đã thù ghét nhau rồi mà phải sống bên cạnh nhau thì thế nào cũng có một ngày xảy ra đại họa. Đó là nghĩa của "Oán tắng hội khổ".

h.- Ngũ ấm xí thạnh khổ:

Cái thân tứ đại của con người cũng gọi là thân ngũ ấm (năm món che đậy): sắc ấm, thọ ấm, tưởng ấm, hành ấm và thức ấm.

Với cái thân ngũ ấm ấy, con người phải chịu không biết bao nhiêu là điều khổ.

Giữa ngũ ấm ấy luôn luôn có sự xung đột, mâu thuẫn, chi phối lẫn nhau.

Vì sự xung đột mâu thuẫn ấy, nên cái thân con người mới chịu những cái khổ sau đây :

  - Bị luật vô thường chi phối không ngừng, từ trẻ đến già, từ mạnh đến ốm, từ đau đến chết, luôn luôn làm cho con người phải lo sợ, buồn phiền.

- Bị thất tình, lục dục lôi cuốn, làm cho con người phải đắm nhiễm sáu trần, phải khổ lụy thân tâm.

- Bị vọng thức điên đảo chấp trước, nên con người nhận thấy một cách sai lầm: có ta, có người, còn mất, khôn dại, có không, và sanh ra rầu lo, khổ não. Ấy là "Ngũ ấm xí thạnh khổ."

f.- Le Désespoir de ne pas Obtenir ce que l’on Désire :

Dans la vie courante, plus on a d’attente, plus on est déçu. Dans n’importe quel domaine, le nombre de personnes satisfaites est très restreint alors que les perdants sont innombrables.

Pour obtenir de bons résultats, on doit utiliser énormément d’énergie, de capacités et de réflexions ainsi que travailller durement physiquement et mentalement, ce qui entraîne perte d’appétit et manque de sommeil et tout ça dans le seul but d’atteindre son objectif. Et puis, malheureusement  toutes ces attentes ne se réalisent pas, entraînant  une immense déception. Ci-dessous sont énumérés quelques exemples de déception que les gens ont l’habitude de rencontrer :

- Déception sur la Renommée. Dans la vie courante, la renommée est souvent une proie à laquelle la majorité des gens aspire. Pourtant il faut travailler durement pour pouvoir l’obtenir. Sans mentionner le cas des gens qui adorent se hâter, préférant choisir un raccourci, ce qui entraîne souvent l’échec. Et on ne parle pas seulement du cas des personnes qui atteignent  la renommée en utilisant toute leur énergie et leur propre capacité intellectuelle. Ces personnes ont dû essuyer maints échecs avant d’aboutir à la réussite.

C’est exactement comme les paroles de Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều :

   A la recherche d’honneurs et de richesses, les pieds sont souillés de boue grisâtre,

     Le visage exposé au vent de poussières et hâlé à l’ocre ! 

- Déception sur la Richesse et les Honneurs. Le nombre de personnes qui sont  déçues de la renommée est élevé, et le nombre de gens déçus de leur richesse n’est pas moindre. Pour pouvoir s’enrichir rapidement, beaucoup trouvent tous les moyens pour tromper les gens, mais une fois que leurs ruses sont découvertes, leurs biens sont confisqués, ils sont emprisonnés et leurs proches sont humiliés. C’est vraiment malheureux !

- Déception sur l’Amour.
L’amour est quelque chose qui rend nombre de gens misérables et malheureux. Dans la vie amoureuse, essayons de dénombrer ceux qui ont été vraiment comblés ? Abondent  tous les jours dans les journaux des histoires d’amour qui tournent mal, conduisant au suicide. C’est indescriptible. C’est vraiment « la Déception de Ne pas Obtenir ce qu’on Désire ».

g.- Le Ressentiment d’être Uni à ceux que l’on Déteste :

Les gens qui vivent dans l’amour ne souhaitent  jamais la séparation, et ceux qui vivent dans la haine, personne ne souhaite pas la retrouvaille. Mais, hélas, dans la vie, quand on souhaite l’union, c’est  la séparation qui arrive et quand on veut se séparer, on se retrouve contraint à vivre ensemble quotidiennement ! La souffrance de la séparation pour deux personnes qui s’aiment est semblable à la souffrance de l’union de deux personnes qui se haissent.

Les gens disent souvent : "regarder la face de son ennemi est semblable à une aiguille qui s’enfonce dans l’œil ; vivre en commun avec son adversaire est semblable à avaler l’amertume et à dormir sur un lit d’orties".

Hormis le cas des personnes étrangères, dans la famille, le malaise arrive vite lorsque pour une raison quelconque nait un désaccord avec les proches que sont l’époux ou l’épouse, les frères et les sœurs. On essaie de s’éviter, mais au quotidien, on est toujours obligé de se rencontrer. On décide de ne pas se parler, mais parfois on n’arrive pas à se taire, et c’est vraiment embarrassant.

Même si l’on décide de rompre complètement, comme l’on est souvent obligé de vivre et de manger ensemble, l’on essaie de s’éviter, et l’on doit dans bien des situations entretenir des relations par simple habitude. C’est vraiment malheureux que les membres d’une même  famille, qui ont entre eux des liens parentaux ou viennent du même village, soient poussés par la haine à ne plus s’approcher, à ne plus se rencontrer !

A fortiori, avec des gens qu’on ne connait pas, issus d’un autre pays ou d’une autre race, une fois leur haine installée, la vie de promiscuité pourra produire un jour de grande catastrophe ! Voilà la vérité "du Ressentiment d’être Uni à ceux que l’on Déteste".

 h.- La Souffrance des Êtres ayant pour Constitution les cinq Agrégats (Skandas).

Les quatre éléments du corps humain sont également connus comme les cinq agrégats : la forme, les sensations, les perceptions, les formations mentales et  la conscience.

Du fait que ce corps soit composé de cinq agrégats, l’homme devrait subir toutes sortes de souffrances.

Entre les cinq agrégats, il y a toujours des collisions et des contradictions. En raison de ces conflits et de ces contradictions, les êtres humains devraient subir les conséquences suivantes :

-Constamment Influencé par la loi de l’Impermanence, de l’enfance à la vieillesse, de la santé à la maladie, de la maladie à la mort, l’homme est toujours pris par la peur et la tristesse.

-Attiré par les sept Sentiments* et les six Désirs*, l’homme aveuglé par l’emprise des six objets des sens, engendre des afflictions de son corps et de son esprit.

-Avec les Pensées illusoires, l’Attachement aux Préjugés, l’homme perçoit  les choses de façon duelle et erronée : Moi /Autrui, Avantage /Perte, Intelligent /Stupide, Existence /Non- existence, engendrant ainsi l’inquiétude et la souffrance. Telle est la Souffrance liée à l’Existence des cinq Agrégats.

Notes : Sept Sentiments* [f ; v/Thất tình] : joie, colère, plainte, peur, passion, aversion et désir ; v/Hỷ, Nộ, Ai, Cụ, Ái, Ố, Dục.

Six désirs ou attraits* [f ; v/Lục dục] : Attirances à la beauté des formes, aux sons mélodieux, au parfum suave, aux bons plats savoureux, aux sensations plaisantes du corps et attachement à nos idées.

La traduction de ce passage a été assurée par Mr Tuệ Nhật. Le texte a été relu par Mr Jérôme Libon et ratifié par le Groupe de traduction Saddharma – Section belge TLGT.